Jak znaleźć autentyczną placówkę Montessori? Przewodnik dla rodziców

Wybór placówki

Znalezienie odpowiedniej szkoły czy przedszkola to z jednej strony spore wyzwanie organizacyjne dla rodziców, ale także ogromna satysfakcja – gdy wybór jest słuszny i dziecko z radością wyczekuje kolejnego dnia nauki.

Coraz więcej rodziców poszukuje dla swoich dzieci alternatywnych programów edukacyjnych. Jednym z nich jest metoda opracowana przez włoską lekarkę i pedagoga, doktor Marię Montessori.  Założeniem stworzonego przez nią systemu edukacji jest holistyczny rozwój – „szyty na miarę” każdego z dzieci. Metoda ta zakłada podejście nastawione na wolność dziecka w określonych granicach. Poza samą nauką – podaną w interesujący i angażujący sposób – w programie tym mocno zwraca się uwagę na wzmacnianie inteligencji społecznej, samodzielności, umiejętności przywództwa czy na rozwój zainteresowań.

Mimo specyfiki i nietuzinkowości programu, włoska pedagog ani nie zastrzegła nazwy, ani nie opatentowała swoich metod nauczania. Chciała, aby pozostały ogólnodostępne. Niestety, z czasem prowadziło to do negatywnych w skutkach sytuacji. Powstawały samozwańcze „placówki Montessori”, mające niewiele wspólnego z filozofią, narzędziami i wytycznymi Marii Montessori.

Jak zatem upewnić się, że interesujące nas szkoła czy przedszkole Montessori są autentyczne? Czy w pełni podążają drogą wytyczoną przez twórczynię tej metody? I o co warto zapytać podczas rozmów ze szkołą? Poniżej pięć istotnych wskazówek dla rodziców.

1. Sprawdź, czy placówka posiada akredytowanych nauczycieli Montessori

Nauczyciel pełni w metodzie Montessori ściśle określoną rolę. Jest on katalizatorem wszystkiego, co dzieje się w codziennym życiu uczniów, bacznym obserwatorem i przewodnikiem dziecka. Jego najważniejszym zadaniem jest dostrzeżenie indywidualności, zainteresowań i unikalnego potencjału młodego człowieka, i odpowiednie pokierowanie jego naturalną drogą rozwoju. Przykładowo, wprowadzając coraz to bardziej ambitne zadania (choć pamiętajmy, by poziom trudności był dostosowany do dziecka), czy kolejne materiały edukacyjne, poszerzające jego percepcję świata. Dlatego tak ważne jest, by nauczyciel dysponował odpowiednim przeszkoleniem. Znał wszystkie standardy tej metody, a nie tylko część, i posiadał szkolenia, potwierdzające jego kwalifikacje, zgodne z międzynarodowymi wymaganiami, gwarantującymi naukę na najwyższym poziomie.

Co równie istotne, nauczyciele powinni być wykwalifikowani także w programie dla konkretnej grupy wiekowej, której przewodniczą, i która zgodnie z filozofią Montessori skupia dzieci w różnym wieku.

2. Zapytaj, czy dziecko będzie uczyć się w 3-rocznikowej klasie

Według założeń dr Marii Montessori klasy są mieszane wiekowo. Poziom przedszkolny stanowi grupa dzieci od 3 do 6 lat, kolejne to 6-9 lat oraz 9-12 lat. Takie klasy o 3-letniej rozpiętości wiekowej, w których przebywają uczniowie na różnych poziomach, mają na celu wsparcie tzw. rówieśniczego mentoringu. Starsi uczniowie, pod okiem nauczyciela, pełnią rolę przewodników dla młodszych. Chodzi o to, aby maksymalnie przygotować dzieci do życia w prawdziwym świecie. Świecie, w którym ludzie pracują i socjalizują się z osobami w różnym wieku, i o różnym usposobieniu. O ile możliwe jest łączenie grupy 6-9 lat z grupą 9-12 lat, o tyle jednorocznikowe klasy/grupy nie są zgodne z założeniami filozofii Montessori.

W miarę upływu czasu dzieci są zachęcane do zadawania pytań, eksperymentowania i rozpatrywania różnych perspektyw. Z czasem rozwija się ich poczucie pewności siebie, a także poczucie odpowiedzialności za proces, w którym biorą udział. Na takiej współpracy zyskują wszystkie dzieci – jedne praktykują przywództwo, są wzorem do naśladowania, a drugie szybciej się uczą poprzez doświadczanie wyzwań w wyniku obserwacji starszych. Co ważne, dzieci robią postępy w swoim własnym tempie, bez presji na wynik.

 3. Sprawdź, jak w toku nauki oceniane są dzieci

Kwestia „wyników” prowadzi nas do kolejnego interesującego faktu – w szkołach Montessori nie ma systemu kar i nagród ani zestandaryzowanych ocen, które znamy z tradycyjnej szkoły. Zamiast tego nauczyciele dzielą się z uczniami i rodzicami swoimi obserwacjami, które następnie są podstawą tzw. informacji zwrotnej. Dlaczego tak jest i czy to działa?

Fakt braku ocen w edukacji Montessori na początku czasem niepokoi rodziców. W końcu nasze pokolenie nie jest do tego przyzwyczajone. Jednak zrozumienie założeń tej metody pomaga rodzicom odnaleźć wewnętrzny spokój i zaufanie, że dzieci rozwijają się w prawidłowy i efektywny sposób. Jak mówiła Maria Montessori “Rolą edukacji jest głębokie zainteresowanie dziecka zewnętrzną aktywnością, do której wniesie ono cały swój potencjał”.

Oceny, podobnie jak inne zewnętrzne nagrody, mają niewielki trwały wpływ na motywację i osiągnięcia dziecka. Podejście Montessori wskazuje na inny rodzaj motywacji – tej wewnętrznej, która budzi się w dziecku i pogłębia jego zainteresowanie nauką. 

Celem metody Montessori jest dążenie do stworzenia dzieciom jak najlepszych warunków do ich samodzielnego zainteresowania się tym, co może być zalążkiem ich pasji. I w tym momencie zaczyna się prawdziwy rozwój – pełen zaangażowania i kreatywności dziecka.  To w ślad za tym idą wszystkie duże osiągnięcia, także te akademickie czy zawodowe. Wielcy odkrywcy i innowatorzy są nimi, ponieważ od najmłodszych lat rozwijali swoje pasje.

W programach Montessori nie wystawia się ocen, ponieważ te nie odzwierciedlają w żaden sposób rozwoju cech, których powinniśmy szukać u dzieci. Kiedy odkryjemy i wzmocnimy pasję, w dziecku wyzwala się ogromna siła, którą wystarczy wesprzeć mądrymi wskazówkami nauczyciela-przewodnika. Nauczyciele Montessori skupiają się na kierowaniu indywidualnym rozwojem dziecka. Patrzą na jego koncentrację na zadaniach i poziom niezależności, jaki wykazuje w wybranych przez siebie czynnościach. Ich obserwacje stają się podstawą informacji zwrotnej, dzięki której zarówno dzieci oraz rodzice, jak i nauczyciele mogą jeszcze mocniej zadbać o dalszy rozwój niepowtarzalnych cech ucznia.

4. Pamiętaj, że autentyczna placówka Montessori oferuje dziecku nieprzerwany okres pracy własnej

Maria Montessori uważała, że dzieci, aby mogły rozwinąć swój potencjał, samodzielność i kreatywność, potrzebują mieszanki inspiracji, praktyki i zachęty. Autentyczna klasa Montessori w pełni realizuje to założenie.

Co to oznacza i jak uczniowie są zachęcani do rozwijania samodzielności? Codziennie dzieci mają do swojej dyspozycji dwa cykle 2,5 – 3 godzinnej, nieprzerywanej pracy własnej, np. eksplorowania interesujących materiałów edukacyjnych i pomocy Montessori. Podczas pracy własnej dzieci uczestniczą w indywidualnych (przedszkole) oraz grupowych (małe grupy 6-7 osobowe w szkole) prezentacjach.

Dzieci wykonują samodzielną pracę w cyklach – same wybierają sobie czynności czy pomoce edukacyjne – i zajmują się nimi tak długo, jak są nimi zainteresowane. Następnie odkładają materiały na miejsce i wybierają nowe. W tym czasie nauczyciel wspiera i monitoruje ich pracę oraz proponuje kolejne materiały – jeśli dziecko ich jeszcze nie zna, najpierw je pokazuje podczas specjalnej prezentacji Montessori. W kolejnym etapie dziecko pracuje samodzielnie z zaprezentowanym materiałem. Na etapie szkolnym wykonuje pracę z pomocą tak długo, aż zdobędzie określone kompetencje w stopniu wymaganym programem. Nauczyciel jest przewodnikiem dziecka i zawsze służy mu pomocą.

Co istotne, materiały są wyposażone w kontrolę błędu. Oznacza to, że ewentualna pomoc nauczyciela jest ograniczona do niezbędnego minimum. Poszczególne części materiału edukacyjnego pasują do siebie, a dzieci muszą odkryć właściwy sposób pracy z nimi. Celem nauczyciela-przewodnika jest pomoc dziecku w wyborze i pogłębianiu tego, co je interesuje, wsparcie jego wewnętrznej motywacji, zachęcenie do przyjęcia odpowiedzialności za proces uczenia się. Wszystko to w spokojnym, bezpiecznym, empatycznym i jednocześnie wymagającym otoczeniu.

5. Wybierz szkołę, która stawia na doświadczenie, a nie na teorię

Warto w tym miejscu wspomnieć o przestrzeni do nauki w systemie Montessori – w myśl zasady, że otoczenie wspiera rozwój dzieci. Pomieszczenia odzwierciedlają spokojną atmosferę. Są estetyczne i zachęcają do spędzania w nich czasu. Angażują wszystkie pięć zmysłów – m.in. poprzez piękne obrazy czy przyjemne materiały sensoryczne. W salach Montessori dzieci uczą się poprzez odkrywanie świata i samodzielne eksperymentowanie. Dzieci dbają o rośliny i zwierzęta będące w ich salach. W przestrzeniach nie ma wyposażenia w tradycyjne tablice czy książki do nauki.

Przygotowane otoczenie zawiera miejsce zarówno do pracy grupowej, jak i indywidualnej. Meble są tak zaprojektowane, by maksymalnie pasowały do dzieci. Przestrzenie do nauki są elastyczne, ze stołami dla małych grup i dywanikami do pracy zamiast biurek. Podczas wizyty w placówce warto też zwrócić uwagę, czy sala wyposażona jest w telewizor. Jeśli tak, to w jaki sposób jest używany, czy dzieci oglądają bajki. Czy wśród materiałów edukacyjnych i zabawek można znaleźć postacie ze znanych bajek czy filmów. W autentycznej placówce nie powinno się to zdarzać.

Sale Montessori dzieli się również tematycznie. W obszarze życia praktycznego dzieci uczą się przygotowywać przekąski, nakrywać do stołu, podlewać rośliny, układać bukiety, szyć i zmywać naczynia. W dziale sensorycznym w przedszkolu Montessori dzieci za pomocą odpowiednich materiałów trenują zmysł wzroku, dotyku, smaku, węchu czy słuchu. Przykładowo, dopasowują do siebie tkaniny dotykając ich, badając ich strukturę z zamkniętymi oczami. Grając na dzwonkach Montessori, uczą się wysłuchać odpowiednie nuty. W przedszkolu trenują: dodawanie, odejmowanie, mnożenie i dzielenie. Posługują się liczbami w zakresie 0 – 9999, za pomocą specjalnie przygotowanych pomocy Montessori. Jak widać, to właśnie doświadczanie jest tu najważniejsze.

Pamiętaj, że autentyczna szkoła i przedszkole Montessori oferują wszystkie powyższe standardy. Unikaj tych placówek, które spełniają je tylko częściowo lub – co gorsza – odwołanie do pedagogiki Montessori mają tylko w nazwie. Prawdziwa placówka z chęcią wyczerpująco odpowie na wszystkie Twoje pytania. Pozostanie w kontakcie na każdym etapie podejmowania przez Ciebie decyzji.

Autor